Μαιευτική

Το πρώτο στάδιο του τοκετού είναι η λέπτυνση (εξάλειψη) και η διαστολή του τραχήλου της μήτρας ώστε να επιτραπεί στο μωρό να μετακινηθεί μέσα στο κανάλι του κόλπου. Αυτό είναι το πιο χρονοβόρο στάδιο από τα τρία του τοκετού. Στην πραγματικότητα χωρίζεται σε δυο φάσεις. στο πρώιμο στάδιο (λανθάνουσα φάση) και στο ενεργό στάδιο (ενεργός φάση) του τοκετού.

Κατά την διάρκεια του πρώιμου σταδίου ο τράχηλος σας αρχίζει να διαστέλλεται. Θα αρχίσετε να νιώθετε ήπιες συσπάσεις. Οι διάρκεια τους θα διαρκεί 30 με 90 δευτερόλεπτα και θα έρχονται σε σύντομα χρονικά διαστήματα (5-10 λεπτά). Κοντά στο τέλος του σταδίου, οι συσπάσεις σας θα έρχονται κάθε πέντε λεπτά.

Καθώς ο τράχηλος σας θα ξεκινήσει να ανοίγει, μπορεί να παρατηρήσετε λίγη καφέ ή αιματηρή βλέννα από τον κόλπο. Αυτό πιθανώς είναι το τραχηλικό «πώμα» το οποίο έκλεινε το τραχηλικό στόμιο (γνωστό και ως bloody show).

Πόσο διαρκεί: Το πρώιμο στάδιο τοκετού είναι απρόβλεπτο. Για τις πρωτοτόκες το μέγιστο χρονικό διάστημα είναι από έξι σε δώδεκα ώρες. Συχνά είναι πολύ μικρότερο στις γυναίκες που έχουν γεννήσει.

Τι μπορείτε να κάνετε: Μέχρι να ενταθούν σε διάρκεια και σε συχνότητα οι συσπάσεις εξαρτάται από τη διάθεσή σας.

Για κάποιες γυναίκες, το πρώιμο στάδιο τοκετού δεν είναι ιδιαίτερα άνετο. Μπορεί να κάνετε δουλειές του σπιτιού, να μιλάτε ή να δείτε μια ταινία. Μπορείτε απλά να συνεχίστε τις καθημερινές δραστηριότητες σας.Για να προάγατε την ανακούφιση κατά την διάρκεια του πρώιμου σταδίου:

• Κάντε ένα ντους ή ένα μπάνιο.
• Ακούστε χαλαρωτική μουσική.
• Κάντε μασάζ.
• Δοκιμάστε ήπια βαθιά αναπνοή ή χαλαρώστε με τεχνικές που διδαχτήκατε στο μάθημα προετοιμασίας του τοκετού.
• Αλλάξτε θέσεις.
• Πιείτε υγρά.
• Φάτε κάτι ελαφρύ, μικρά υγιεινά snack (όχι κανονικό γεύμα).
• Τοποθετήστε σακούλες με πάγο ή ζεστές θερμοφόρες στο κατώτερο σημείο της μέσης (ιερό οστό).

Τώρα ήρθε η ώρα να ξεκινήσει η πραγματική δουλειά. Κατά την διάρκεια του ενεργού τοκετού, ο τράχηλος σας θα διασταλεί μέχρι τα 10 εκατοστά. Οι συσπάσεις θα γίνουν πιο δυνατές, θα διαρκούν περισσότερο και θα είναι πιο τακτικές. Μπορεί να νιώσετε κράμπες στα πόδια, και να αισθανθείτε ναυτία. Μπορεί να σας σπάσουν τα νερά, εάν δεν έχει συμβεί ήδη. Μπορεί να νιώσετε την πίεση στην μέση σας να αυξάνετε. Σίγουρα τώρα είναι η ώρα για το μαιευτήριο!

Καθώς προχωράει ο τοκετός η αρχική ένταση αυξάνεται και ο πόνος εντείνεται. Μην νιώσετε ότι τα παρατάτε εάν ζητήσετε κάποιο φάρμακο για αναλγησία ή επισκληρίδιο αναισθησία. Μαζί με τον γιατρό, τη μαία και τον σύντροφο θα αποφασίσετε ποια είναι η καλύτερη επιλογή για εσάς και το μωρό σας. Θυμηθείτε, είστε η μοναδική που μπορεί να κρίνει εάν χρειάζεστε οποιοδήποτε φάρμακο για ανακούφιση.

Πόσο διαρκεί: Το στάδιο του ενεργού τοκετού μπορεί και να διαρκέσει μέχρι και οχτώ ώρες. Για μερικές γυναίκες διαρκεί και περισσότερο. Για άλλες, ειδικότερα για αυτές που είχαν κολπικό τοκετό στο παρελθόν διαρκεί λιγότερο.

Τι μπορείτε να κάνετε: Επικεντρωθείτε στην στήριξη και στην ενθάρρυνση τόσο του μαιευτήρα όσο και της ομάδας του. Δοκιμάστε τις αναπνοές και άλλες μεθόδου χαλάρωσης για να διαχειριστείτε την δυσφορία που όλο και μεγαλώνει. Χρησιμοποιήστε όσα μάθατε στα μαθήματα προετοιμασίας του τοκετού ή ζητήστε συμβουλές από την μαιευτική ομάδα.

Για να προάγετε μεγαλύτερη άνεση κατά την διάρκεια του ενεργού τοκετού:

• Αλλάξτε θέσεις.
• Χρησιμοποιείστε μπάλα γυμναστικής.
• Περπατήστε, σταματώντας για αναπνοές την ώρα της σύσπασης.
• Επιλέξτε το μασάζ μεταξύ των συσπάσεων.

Το πρώτο στάδιο του ενεργού τοκετού είναι ιδιαίτερα επίπονο. Εάν νιώσετε το αίσθημα ότι θέλετε να σπρώξετε ενώ δεν έχετε πλήρη διαστολή του τραχήλου, ο μαιευτήρας θα σας συστήσει να κρατηθείτε. Το να σπρώξετε πολύ νωρίς μπορεί να προκαλέσει οίδημα στο τράχηλο της μήτρας, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση του τοκετού. Πάρτε αναπνοές και φυσήξτε με τον δικό σας τρόπο κατά την διάρκεια των συσπάσεων.

Ήρθε η ώρα! Θα γεννήσετε το μωρό σας κατά την διάρκεια του δευτέρου σταδίου του τοκετού.

Πόσο διαρκεί: Μπορεί να περάσουν από λίγα λεπτά μέχρι αρκετές ώρες εξωθώντας για να έρθει το μωρό σας στον κόσμο. Συχνά διαρκεί περισσότερο στις πρωτοτόκες και στις γυναίκες που έχουν επισκληρίδιο.

Τι μπορείτε να κάνετε: Σπρώξτε! Πιθανό να σας ενθαρρύνουν να εξωθείτε σε κάθε σύσπαση ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία. Μπορεί όμως να αφήσετε τα πράγματα να εξελιχθούν πιο ομαλά, αφήνοντας την φύση να κάνει την δουλειά της μέχρι να νιώσετε εσείς το αίσθημα να εξωθήσετε.

Όταν εξωθείτε, μην κρατάτε ένταση σας στο πρόσωπο σας. Αφήστε την πίεση να κατευθυνθεί προς τα κάτω και πιέστε όταν πρέπει. Πειραματιστείτε αλλάζοντας θέσεις μέχρι να βρείτε αυτήν που σας κάνει να νιώσετε καλύτερα. Μπορείτε να εξωθήσετε σε βαθύ κάθισμα (πιάνοντας τα πόδια με τα χέρια σας), καθισμένες στο κρεβάτι ή στα γόνατα (στα τέσσερα).

Κάποια στιγμή, μπορεί να σας ζητηθεί να σπρώξετε ήπια ή να μην καθόλου. Αυτή η επιβράδυνση δίνει χρόνο στα τοιχώματα του κόλπου να διαταθούν και να αποφευχθεί η ρήξη τους. Για να μείνετε αποκτήσετε κίνητρο, ζητήστε να αγγίξετε το κεφαλάκι του μωρού ανάμεσα στα πόδια σας.

Αφού γεννηθεί το κεφαλάκι του μωρού σας, θα καθαριστεί το στόμα του και θα ελεγχθεί εάν τυχόν υπάρχει κάποια περιτύλιξη του ομφάλιου λώρου. Το υπόλοιπο σώμα του μωρού θα ακολουθήσει σύντομα.

Μέσα σε λίγα λεπτά ακολουθεί και η έξοδος του πλακούντα. Στο 90% των περιπτώσεων αυτό γίνεται την πρώτη μισή ώρα. Μπορεί να σας χορηγηθούν φάρμακα για να επιταχύνουν την διαδικασία αποκόλλησής του από την μήτρα. Κατά την έξοδο ίσως σας ζητηθεί πάλι να σπρώξετε ήπια.

• σε υπόνοια πρόωρων συσπάσεων ή τοκετού
• σε κύηση διδύμων
• όταν η έγκυος καπνίζει
• σε προηγούμενο ιστορικό θνησιγενούς εμβρύου
• σε αιμορραγίες 2ου τριμήνου
• σε ασυμβατότητα Rhesus: μια δυνητικά σοβαρή πάθηση που μπορεί να συμβεί, συνήθως κατά τη διάρκεια της 2ης ή μεταγενέστερης της εγκυμοσύνης, όταν η ομάδα του αίματός σας είναι ρέζους αρνητικό και η ομάδα αίματος του μωρού σας είναι ρέζους θετικό
• στον σακχαρώδη διαβήτη της κύησης
• όταν έχει γεράσει ο πλακούντας και δεν τρέφεται σωστά το έμβρυο
• στα λιποβαρή έμβρυα
• όταν η εγκυμοσύνη είναι μεγαλύτερη από τις 40 εβδομάδες
• σε κάθε περίπτωση που υπάρχουν μειωμένες εμβρυϊκές κινήσεις
• σε προ-εκλαμψία (υπέρταση- πρήξιμο- λεύκωμα)
• σε παθολογικές καταστάσεις όπως συστηματικό ερυθηματώδςη λύκος, κολλαγονώσεις, αιμοσφαιρινοπάθειες, καρδιοπάθειες.

Το καρδιοτοκογράφημα είναι ασφαλές για την έγκυο και το μωρό και δεν πονά. Η έγκυος ξαπλώνει και τοποθετούνται δύο ιμάντες γύρω από την κοιλιά της που συνδέονται σε ένα ειδικό monitor. Ο ένας ιμάντας μετρά τον καρδιακό παλμό του μωρού σας και ο άλλος μετρά τις συσπάσεις. Όταν αισθάνεστε το μωρό να κλωτσά ή να κινείται, μπορείτε να πατήσετε το κουμπί έτσι ώστε ο γιατρός σας να δει την αλλαγή του καρδιακού παλμού του μωρού σας όταν κινείται. Η εξέταση διαρκεί περίπου μισή ώρα. Αν το μωρό φαίνεται να κοιμάται, ο γιατρός θα προσπαθήσει να ξυπνήσει το μωρό χτυπώντας ένα κουδούνι ή κινώντας την κοιλιά σας. Μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης ο γιατρός θα σας ενημερώσει για το αποτέλεσμα αμέσως.

Στην διάρκεια της εξέτασης δεν θα πρέπει να καταγράφονται επιβρανδύσεις, δηλαδή μειώσεις στην συχνότητα των παλμών. Οι κτύποι του μωρού θα πρέπει να αυξάνονται όταν κινείται, όπως ακριβώς συμβαίνει και στους υπόλοιπους ανθρώπους. Σε όλη την διάρκεια της δοκιμασίας οι χτύποι της καρδιάς του εμβρύου θα πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 120 και 160 ανά λεπτό. Αύξηση των χτύπων της καρδιάς πάνω από 160 ανά λεπτό καλείται ταχυκαρδία, ενώ κάθε μείωση κάτω από τους 110 χτύπους ανά λεπτό, βραδυκαρδία.

Η επισκληρίδιος είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος καταστολής του πόνου, δεν επηρεάζει την εξέλιξη του τοκετού και δεν προκαλεί μητρική ή εμβρυική καταστολή. Η επισκληρίδιος γίνεται πάντοτε από τον αναισθησιολόγο.

Ο αναισθησιολόγος ή η μαία θα σου τοποθετήσει φλεβοκαθετήρα και ορό για να σου χορηγηθούν υγρά και φάρμακα αν χρειαστούν. Στη συνέχεια θα σου ζητηθεί να καθίσεις στο πλάι ή ελαφρά σκυμμένη προς τα εμπρός και η περιοχή της μέσης θα καθαριστεί με αντισηπτικό. Ο αναισθησιολόγος θα σου κάνει τοπική αναισθησία στην περιοχή της μέσης για να μην πονέσεις στη συνέχεια. Μετά, μέσα από τη βελόνα της επισκληριδίου θα σου τοποθετήσει ένα λεπτό καθετηράκι που θα φτάσει κοντά στις νευρικές ίνες που μεταφέρουν τα μηνύματα του πόνου από τη μήτρα και τον κόλπο. Είναι σημαντικό να παραμείνεις ακίνητη την ώρα της ένεσης. Ο καθετήρας της επισκληριδίου θα στερεωθεί και θα παραμείνει σε όλη τη διάρκεια του τοκετού και μέσα από αυτόν θα χορηγούνται τα αναλγητικά. Θα χρειαστούν περίπου 20 λεπτά για να έχει αποτέλεσμα η επισκληρίδιος και σε όλη τη διάρκεια του τοκετού θα έχεις επαρκή αναλγησία.

Καταστολή του πόνου και διατήρηση ταυτόχρονα των αισθήσεων της επιτόκου με αποτέλεσμα την καλύτερη συνεργασία της με τον μαιευτήρα κυρίως στην τελευταία φάση του τοκετού.

Συχνά επιτυγχάνεται η ταχύτερη διαστολή του τραχήλου της μήτρας με αποτέλεσμα την ελάττωση της διάρκειας του τοκετού.

Μειώνεται το stress και η επίτοκος παρουσιάζει συνολικά καλύτερη κλινική εικόνα (οξυγόνωση, κυκλοφορία αίματος, καρδιακή παροχή κλπ)

Διευκολύνεται το έργο του μαιευτήρα μιας και οι ειδικοί χειρισμοί εάν χρειαστούν γίνονται ευκολότερα.

Έχει ένδειξη σε επιτόκους με προεκλαμψία, σακχαρώδη διαβήτη, αναπνευστικά προβλήματα, καρδιολογικά προβλήματα, πρόωρο τοκετό καθώς και σε περιπτώσεις λήψης τροφής λίγο πριν την εισαγωγή στο μαιευτήριο.

Βοηθά σε δύσκολους τοκετούς, σε πρόωρους τοκετούς όσο και σε κυήσεις υψηλού κινδύνου και είναι δυνατή η χορήγηση φαρμάκων μέσω της επισκληριδίου προκειμένου να επιτευχθεί επαρκής αναλγησία για να γίνει αν χρειαστεί επείγουσα καισαρική τομή.

• Υπόταση η οποία αντιμετωπίζεται με χορήγηση υγρών και φαρμάκων που χορηγούνται από τον αναισθησιολόγο.
• Πονοκέφαλος ο οποίος αντιμετωπίζεται κυρίως με χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων.
• Ρίγος εμφανίζεται σε μεγάλο ποσοστό, δεν είναι επικίνδυνο και διαρκεί λίγα λεπτά.
• Νευρολογική συνδρομή λόγω αιματώματος στην περιοχή. Είναι εξαιρετικά σπάνια ειδικά σε ένα οργανωμένο μαιευτήριο με έμπειρους αναισθησιολόγους.

• Λοίμωξη γενική ή τοπική στην περιοχή τοποθέτησης του καθετήρα.
• Διαταραχές στο μηχανισμό της πήξης του αίματος.
• Μεγάλη απώλεια αίματος.
• Νευρολογικές παθήσεις (νευρολοιμώξεις).

Η έγκυος είναι καλό να καταναλώνει άφθονα φρούτα και λαχανικά, επειδή παρέχουν βιταμίνες και μέταλλα, καθώς και φυτικές ίνες. Οι φυτικές ίνες, ειδικά, επιταχύνουν το αίσθημα κορεσμού, βοηθούν στην πέψη και προλαμβάνουν τη δυσκοιλιότητα, ένα πολύ συχνό πρόβλημα της εγκυμοσύνης.

Τροφές όπως οι πατάτες, το ψωμί, τα ζυμαρικά, το ρύζι και τα δημητριακά, ολικής άλεσης τα τελευταία, αποτελούν μια σημαντική πηγή ενέργειας, καθώς περιέχουν βιταμίνες και φυτικές ίνες.

Οι πρωτεΐνες δεν πρέπει να λείπουν από τη διατροφή στην εγκυμοσύνη, καθώς συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη του εμβρύου. Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι τα αυγά, τα όσπρια, τα ψάρια, το κρέας. Συνιστάται να αποφεύγεται το συκώτι, αλλά και να καταναλώνεται κρέας μόνο όταν είναι καλά ψημένο.

Το γάλα, το τυρί και το γιαούρτι δεν πρέπει να λείπουν στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, επειδή ακριβώς περιέχουν ασβέστιο και πολλά άλλα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται η έγκυος και το μωρό της. Προκειμένου να απολαμβάνουν τα οφέλη τους, χωρίς να επιβαρύνονται με περιττές θερμίδες, μπορούν να επιλέγουν προϊόντα με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά.

Σε περίπτωση που η έγκυος εξακολουθεί να πεινά μετά από ένα γεύμα, είναι σημαντικό να μην καταφεύγει σε… ανθυγιεινό «τσιμπολόγημα». Αντιθέτως, θα πρέπει να έχει κατά νου όλες τις παραπάνω κατηγορίες τροφίμων και να επιλέγει υγιεινά σνακ, όπως μικρά σάντουιτς με τυρί και άπαχο ζαμπόν, μια σαλάτα, ένα γιαούρτι, μια μερίδα φρέσκων φρούτων.

Αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού, θα έχετε ισχυρούς πόνους στη κοιλιά , παρόμοιους με τους πόνους της περιόδου. Είναι γνωστοί ως υστερόπονοι της μήτρας. Προκαλούνται από την έκλυση της ωκυτοκίνης, της ορμόνης που δίνει την εντολή για την έναρξη των συσπάσεων κατά τον τοκετό και μετά τη γέννηση προκαλεί μείωση του όγκου της μήτρας και ελάττωση της αιμορραγίας.

Ύστερα από τον τοκετό, θα έχετε εκκρίσεις που θα αποτελούνται από αίμα ,βλέννα και ιστό από τη μήτρα σας. Οι εκκρίσεις αυτές είναι γνωστές ως λόχια και έχουν σκούρο κόκκινο χρώμα .Μπορεί να είναι περισσότερα όταν σηκώνεστε από το κρεβάτι. Τα λόχια μπορεί να διαρκέσουν έως έξι εβδομάδες ,ωστόσο η ροή μειώνεται προοδευτικά , ενώ ταυτόχρονα το αίμα θα αλλάζει χρώμα και από κοκκινωπό θα γίνεται κίτρινο και στο τέλος σχεδόν διαυγές.

‘Ύστερα από τον τοκετό , η περιοχή των γεννητικών σας οργάνων θα είναι πρησμένη και θα πονά. Αν περάσατε δύσκολο και παρατεταμένο τοκετό , αν έχετε ράμματα ή περινεοτομή , θα πονάτε περισσότερο και θα αισθάνεστε δυσφορία. Το περίνεο , η περιοχή ανάμεσα στον κόλπο και τον πρωκτό, μπορεί να είναι μουδιασμένο ενώ υπάρχει περίπτωση να έχετε κάποιες αμυχές στην περιοχή γύρω από την ουρήθρα, αποτέλεσμα της διάτασης κατά τον τοκετό. Αυτές επουλώνονται ταχύτατα και δεν χρειάζονται ράμματα , αλλά μπορεί να προκαλούν ένα αίσθημα καψίματος κατά τη διούρηση. Αν έχετε ράμματα έπειτα από περινεοτομή , δε χρειάζεται να τα αφαιρέσετε ,διότι απορροφούνται μόνα τους μέσα στις επόμενες εβδομάδες.

Είναι σημαντικό να καθαρίζετε σχολαστικά την περιοχή των γεννητικών οργάνων προκειμένου να αποφύγετε τις μολύνσεις. Πρέπει να πλένετε την περιοχή του περινέου, να αλλάζετε σερβιέτες τουλάχιστον κάθε δύο με τέσσερις ώρες ,προκειμένου να διατηρείτε τη περιοχή καθαρή και να ελέγχετε τη ροή του αίματος . Τέλος πάντα να πλένετε τα χέρια σας πριν και μετά την πλύση του περινέου και αφού αλλάξετε σερβιέτα.

Μπορεί να μην αισθάνεστε καθόλου την ανάγκη να πάτε τουαλέτα ή μπορεί να αισθάνεστε πως θέλετε αλλά δεν τα καταφέρνετε. Είναι σημαντικό να αδειάζετε την κύστη σας εντός των έξι με οκτώ ωρών που έπονται του τοκετού για να αποφύγετε ουρολοιμώξεις αλλά και τη διάταση της κύστης. Για το λόγο αυτό πρέπει να πίνετε πολλά υγρά και να βαδίζετε όσο μπορείτε για να βοηθήσετε την κύστη να λειτουργήσει. Έπειτα από 24 ώρες ,θα ουρείτε συχνά και αβίαστα ,καθώς θα αρχίσουν να αποβάλλονται τα υγρά που είχαν κατακρατηθεί στην εγκυμοσύνη.

Οι πρώτες κενώσεις μετά τον τοκετό προκαλούν κάποια ανησυχία. Αν έχετε ράμματα ,ίσως φοβάστε ότι θα σπάσουν με την πίεση ή ότι θα επιδεινωθούν οι αιμορροΐδες σας. Οι μύες που συμβάλλουν στην αφόδευση μπορεί να είναι προσωρινά αναποτελεσματικοί γιατί έχουν διαταθεί. Δεν πρέπει όμως να υπάρχει λόγος ανησυχίας. Παρότι οι πρώτες φορές θα είναι επώδυνες, τα ράμματα δε θα επηρεαστούν και θα επανέλθετε στους φυσιολογικούς ρυθμούς σας. Αν τρώτε φυτικές ίνες –φρέσκα φρούτα, λαχανικά και δημητριακά –και πίνετε πολλά υγρά θα διευκολυνθείτε στις κενώσεις.

Ακόμα και αν επιλέξετε να μη θηλάσετε, οι μαστοί είναι έτοιμοι γι’ αυτή τη λειτουργία. Ο αδένας της υπόφυσης παράγει προλακτίνη και προκαλεί γαλακτοφορία. Το βρέφος στη συνέχεια ενθαρρύνει αυτή τη διαδικασία με τις θηλαστικές κινήσεις του. Είτε θηλάζετε είτε όχι, οι μαστοί σας θα διογκωθούν και θα γίνουν πιο σφιχτοί τις πρώτες δύο με τέσσερις μέρες μετά τον τοκετό. Η διόγκωση αυτή μπορεί να συνοδεύεται από πόνο.

Ύστερα από τον τοκετό κατά μέσο όρο 5 κιλά. Φυσικά, με την πάροδο του χρόνου , το σώμα σας θα επανέλθει στην κατάσταση που ήταν πριν από την εγκυμοσύνη. Η μέση σας θα είναι λίγο πιο φαρδιά, αλλά με υγιεινή διατροφή και με σωστό πρόγραμμα γυμναστικής όλα θα διορθωθούν. Πάντως, αυτή δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να υποβάλετε τον εαυτό σας σε δίαιτα.

Αν δεν θηλάζετε ,η περίοδος θα εμφανιστεί πάλι έπειτα από τέσσερις με έξι εβδομάδες. Αν όμως θηλάζετε ,μπορεί να αρχίσει την ίδια εποχή περίπου , ή να εμφανίζεται σε ακανόνιστα διαστήματα. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα να ξεκινήσει μόλις διακόψετε το θηλασμό- κάθε γυναίκα είναι διαφορετική. Μπορεί ακόμα να διαπιστώσετε ότι οι πόνοι που έχετε κατά τη διάρκεια των περιόδων σας είναι λιγότερο έντονοι συγκριτικά με αυτούς που είχατε προτού μείνετε έγκυος. Η ποσότητα του αίματος της περιόδου κατά τους πρώτους κύκλους που ακολουθούν τον τοκετό ποικίλλει από μικρή έως εξαιρετικά μεγάλη, αλλά σύντομα θα αποκατασταθεί ο κύκλος.

Αφού γεννήσετε ,θα πρέπει να κλείσετε ραντεβού για να βεβαιωθείτε πως όλα βαίνουν καλώς. Αυτό συνήθως γίνεται έξι εβδομάδες περίπου μετά τον τοκετό, αλλά και νωρίτερα αν ανησυχείτε για κάτι.